દોસ્તો કચનાર એક ફાયદાકારક વૃક્ષ છે, જે મોટાભાગે જંગલવાળા વિસ્તારોમાં જોવા મળે છે. વળી ફેબ્રુઆરી-માર્ચ મહિનામાં, આ વૃક્ષ સંપૂર્ણપણે ફૂલોથી ભરેલું હોય છે અને ફૂલોના રંગના તફાવત પ્રમાણે કચનારની વિવિધ પ્રજાતિઓ જોવા મળે છે.
કચનારના સુંદર ફૂલોની સાથે તેની છાલ અને પાંદડા પણ ખૂબ જ ફાયદાકારક છે. કચનારની છાલના તંતુઓમાંથી દોરડું પણ બનાવવામાં આવે છે, અને ઘણા લોકો કચનારના પાંદડા ખાતા હોય છે.
સ્વામી રામદેવના મતે કચનાર એક આયુર્વેદિક ઔષધિ છે, જેનો ઉપયોગ ઘણી શારીરિક બિમારીઓને દૂર કરવા માટે થાય છે. કચનારના ફૂલોથી લઈને છાલ, પાંદડાં અને મૂળનો ઉપયોગ અનેક સ્વાસ્થ્ય લાભો પ્રદાન કરવા માટે થાય છે.
વળી કચનારમાં જોવા મળતા ઔષધીય ગુણો ઘણા શારીરિક રોગો જેવા કે ડાયાબિટીસ, લીવરના રોગો, ઉધરસ, સોરાયસીસ, પેટનું કેન્સર, સાપ કરડવાથી, ઝાડા અને થાઈરોઈડ જેવા અન્ય શારીરિક રોગોના લક્ષણોને ઘટાડવા અને અટકાવવામાં મદદ કરે છે અને શરીરને સ્વસ્થ રાખવામાં મદદ કરે છે.
કચનારમાં અનેક ઔષધીય ગુણો છે જેમ કે એન્ટિડાયાબિટીક, એન્ટિ-મેલેરિયલ, એન્ટિ-બેક્ટેરિયલ, એન્ટિ-કેન્સર, એન્ટિ-ફંગલ, રેચક, લિવર ટોનિક, એન્ટિ-અલ્સર ગુણો મળી આવે છે.
કચનારના સેવનથી લોહીમાં રહેલી અશુદ્ધિઓ દૂર થાય છે. આ માટે કચનારના ફૂલ અથવા છાલનો ઉકાળો બનાવો અને 10-20 મિલીલીટરનો ઉકાળો ઠંડુ થયા પછી મધ ઉમેરો, હવે આ ઉકાળોનું દિવસમાં બે વાર સેવન કરો. તેના નિયમિત સેવનથી લોહી શુદ્ધ થાય છે.
માસિક ધર્મ દરમિયાન વધુ પડતા રક્તસ્ત્રાવની સમસ્યાને ઓછી કરવા માટે કચનારના ફૂલમાંથી બનાવેલો ઉકાળો લો. અતિશય રક્તસ્રાવના કિસ્સામાં દિવસમાં બે વાર 20 મિલી ઉકાળો લો. માથાના દુખાવાની સ્થિતિમાં લાલ કચનારનો ઉપયોગ ફાયદાકારક છે. લાલ કચનારની છાલને પીસીને કપાળ પર લગાવવાથી માથાના દુખાવામાં આરામ મળે છે.
દાંતની સમસ્યા દૂર કરવા માટે કચનારની સૂકી ડાળીઓને બાળીને રાખ બનાવો અને આ રાખ અથવા કોલસાથી દાંત સાફ કરો. તે દાંતની સમસ્યાને દૂર કરવામાં મદદ કરે છે. પેશાબમાં લોહીની સમસ્યા દૂર કરવા માટે કચનારના ફૂલનો ઉકાળો બનાવીને પીવો. આ માટે તમારે દિવસમાં બે વાર કાચનારના ફૂલમાંથી બનાવેલ 20 મિલી ઉકાળો પીવો પડશે.
કબજિયાતની સમસ્યાથી પરેશાન લોકોએ કચનારની કળીઓમાંથી બનેલા ગુલકંદનું સેવન કરવું જોઈએ. આ માટે તમારે 5-10 ગ્રામની માત્રામાં ગુલકંદ ખાવાનું રહેશે, જે કબજિયાતની સમસ્યાને દૂર કરવામાં મદદરૂપ છે. મોઢામાં ચાંદા પડવાની સમસ્યા દૂર કરવા માટે કચનારના ઝાડની છાલ અને દાડમના ફૂલનો ઉકાળો બનાવો. હવે આ ઉકાળોથી કોગળા કરો, તે મોઢાના ચાંદા મટાડવામાં મદદ કરે છે.
પેટના કીડા દૂર કરવા માટે કચનારના મૂળ અને પાંદડાનો ઉકાળો બનાવી લો. આ ઉકાળો 10-20 મિલીલીટરની માત્રામાં પીવો. જોકે આ ઘરેલું ઉપાય અજમાવતા પહેલા, આયુર્વેદ ચિકિત્સકની સલાહ લો.
કફની સમસ્યામાં કચનારના ફૂલનો ઉકાળો બનાવીને પીવો. વળી ઉધરસમાં રાહત મેળવવા માટે, આ ઉકાળો 20 મિલી દિવસમાં બે વાર પીવો જોઈએ. જો પેઢામાં દુખાવો થતો હોય તો કાચનારની છાલનો ઉકાળો બનાવીને કોગળા કરો. તેનાથી પેઢાના દુખાવામાં રાહત મળે છે.
પાચનની તંદુરસ્તી માટે 10-20 ગ્રામ કચનારના મૂળનો ઉકાળો બનાવીને દિવસમાં બે વાર પીવો. તે પાચનતંત્રને સ્વસ્થ અને મજબૂત રાખવામાં મદદ કરે છે. નાક, કાન વગેરેમાંથી લોહી નીકળવાની સમસ્યાને દૂર કરવા માટે તમારે કચનારના ફૂલમાંથી બનાવેલ શાક લેવું જોઈએ. તેના સેવનથી નાક, કાન વગેરેમાંથી લોહી નીકળતું બંધ થાય છે.
